ÖTV MUAFİYETLİ ARACI KİM KULLANABİLİR 04.12.2024 YÖNETMELİK DEĞİŞİKLİĞİ

Ötv muafiyetli engelli aracını kimler kullanabilir

ÖTV muafiyet ile araç alımı hususunda engelli vatandaşlara sosyal devlet ilkesi uyarınca sağlanan kolaylık kamuoyunda tartışmaya sebebiyet vermiştir. Özellikle ötv muafiyetli aracı kim kullanabilir sorusu sıkça sorulur durumdadır. Mezkur tartışmalar tasarının Resmi Gazetede ilan edilmesi ile son bulmuştur.

Araçların Satış, Devir Ve Tescil Hizmetlerinin Yürütülmesi Hakkında Yönetmelik’te 04.12.2024 tarihi itibariyle bazı değişiklikler yapılmıştır. Araçların Satış, Devir Ve Tescil Hizmetlerinin Yürütülmesi Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik isimli yönetmeliğin 4. Maddesi kamuoyunda çokça tartışılan hususlara netlik kazandırmıştır. 

Araçların Satış, Devir Ve Tescil Hizmetlerinin Yürütülmesi Hakkında Yönetmelik 16. Maddesi 4. Fıkrası düzeltme ve eklemeler neticesinde yeni haliyle şu şekildedir:

MADDE 16 -

(4) Araçların engelliler tarafından yurt içinden ilk iktisabında;

a) Özel tertibatlı araçların, engelliler tarafından bizzat kullanılmak amacıyla özel tüketim vergisinden müstesna olarak yurt içinden ilk iktisabında, tescil kayıtlarına “İlk iktisap tarihinden itibaren beş yıl geçmedikçe özel tüketim vergisi ödenmeden devri, satışı, hibesi, intifasının mülkiyeti muhafaza kaydıyla veya sair şekillerde sözleşme ile devri, tasarruf hakkının vekaletname ile devredilmesi, özel tertibatının kaldırılması veya değiştirilmesi yasaktır.” şeklinde şerh işlenir.

(DEĞİŞİK BENT RGT: 04.12.2024 RG NO: 32742) (YÜR. TAR. 01.01.2025)

b) Herhangi bir engeli bulunmayan kişilerin kullanımına uygun olarak imal edilmiş olan aracın teknik donanımlarında hiçbir değişiklik yapılmadan, engelli kişinin sağlık raporunda belirtilen tertibatın ilave aparatlarla taktırılmış olması veya otomatik vitesli olması ve araçta başka aparat bulunmaması halinde bu aracın tescil kayıtlarına (a) bendinde yer alan şerhin yanı sıra, şerhin geçerli olduğu süre zarfında, aracın tescil kayıtlarına, “Engelliliğine uygun hareket ettirici özel tertibat yaptırılan ve özel tüketim vergisinden müstesna olarak iktisap edilen aracın bizzat engelli tarafından kullanılması gerekmektedir.” şeklinde şerh işlenir. Vergi dairesi müdürlükleri tarafından alınan taahhütnamede yer alan ve bu araçları kullanacak kişilerin bilgileri tescil kayıtlarına işlenir. Söz konusu şerhi haiz araçların bizzat kullanılmaması veya araçta istisnadan yararlanan engelli olmaksızın kullanıldığının tespit edilmesi halinde tespitin yapıldığı yer defterdarlığına bildirim yapılır. İstisnadan faydalanan engelli kişi araçta olsa dahi aracın engelli olmayan kişiler tarafından kullanılabileceğinin yetkili kurum ve kuruluşlar tarafından belgelendirilmemesi halinde üçüncü kişilerin söz konusu aracı kullanmaları yasaktır.

c) Aracın sürülmesine yönelik özel tertibatı olmayan ve engellilik derecesi %90 ve üzeri olan engelliler tarafından özel tüketim vergisinden müstesna olarak yurt içinden ilk iktisabı yapılan taşıtların tescil kayıtlarına “İlk iktisap tarihinden itibaren beş yıl geçmedikçe özel tüketim vergisi ödenmeden devri, satışı, hibesi, intifasının mülkiyeti muhafaza kaydıyla veya sair şekillerde sözleşme ile devri, tasarruf hakkının vekaletname ile devredilmesi yasaktır.” şeklinde şerh işlenir.

(EKLENMİŞ BENT RGT: 04.12.2024 RG NO: 32742)

ç) (c) bendinde yer alan şerhin yanı sıra, şerhin geçerli olduğu süre zarfında, aracın tescil kayıtlarına, “Araç sahibi engelli kişinin eşi, aynı il sınırlarında ikamet eden birinci derece kan ve kayın hısımları, kardeşleri, vasisi veya noterce düzenlenmiş iş akdine bağlı olarak istihdam edilen bir sürücü arasından tescil kayıtlarına işlenen en fazla iki kişi tarafından kullanılabilir.” şeklinde şerh işlenir. Vergi dairesi müdürlükleri tarafından alınan taahhütnamede yer alan ve bu araçları kullanacak kişilerin kimlik bilgileri tescil kayıtlarına işlenir. Söz konusu şerhi haiz araçların tescil kaydında belirtilen kişiler dışındakiler tarafından, araçta istisnadan yararlanan engelli olmaksızın kullanıldığının tespit edilmesi halinde, tespitin yapıldığı yer defterdarlığına bildirim yapılır.

İş bu durumda ötv muafiyetli aracı kim kullanabilir sorusunun cevabı için yeni düzenlemeyi iki ayrı başlık altında irdelemek faydalı olacaktır.

1.     Tertibat Uygulanan Araçlar Bakımından

Tertibat uygulanan araçlar bakımından yönetmeliğin ilk hali araç sahibinin eşi, üçüncü dereceye kadar kan ve kayın hısımlarından bir sürücü veya noterce düzenlenmiş iş akdine bağlı olarak istihdam edilen bir sürücü tarafından da kullanılabilir şeklinde şerh işlenmesine müsaade etmekteydi. 2023 yılı Ocak ayı itibariyle ise istisna tamamen ortadan kaldırılmış ve yalnızca engelli bireyin kendisinin kullanabileceği düzenlenmiştir. Üstelik Hazine ve maliye Bakanlığı tarafından hukuki açıdan tartışmalı olacak şekilde düzenlenmiş genelge ÖTV muafiyetli araçlara ilişkin getirilen çok sayıda kısıtlamadan biridir. Hukukilik açısından yaşanan tartışma neticesinde; yazımızın konusu olan yönetmelik değişikliği meydana gelmiştir.

Değişiklik neticesinde ötv muafiyetli aracı kim kullanabilir sorusuna yalnızca kendisine uygun tertibat yapılan engelli tarafından kullanılabileceği şeklinde cevap verilebilmektedir. İş bu durumda tertibat uygulanan araçların kullanımı ciddi anlamda daraltılmıştır. Ancak hukuki olmayan şekilde 2023 yılı Ocak ayından itibaren bu düzenleme vergi dairelerince uygulanmaya çalışılmaktaydı. Yaşanan kargaşanın ortadan kalkması ve fiiliyatta uygulanmaya çalışılan işlemlere hukuki temel de sağlanması adına mezkur değişiklik yapılmıştır.  

Bazı kapsamlı tertibatların uygulanması halinde aracın mezkur engelli haricinde kullanımı tehlike yaratmaktadır bu noktada düzenleme ihtiyacı duyulması anlaşılabilir niteliktedir. Ancak daha basit nitelikte tertibat uygulanması halinde yada tertibat uygulanmaksızın otomatik vitesli olan araçlarda dahi aile üyelerinin kullanımı bu denli dışlamak sosyal devlet ilkesi açısından kabul edilebilir nitelikte değildir. Ayrıca özellikle uzun yolda zaten fiziksel engeli bulunması nedeniyle daha hızlı yorulması doğal olan engellinin aracın kullanımı çocuğuna ya da eşine dahi bırakamayacak olması da başkaca bir fiili garabete yol açmıştır.

Hemen iş bu cümlenin altında ise “Söz konusu şerhi haiz araçların bizzat kullanılmaması veya araçta istisnadan yararlanan engelli olmaksızın kullanıldığının tespit edilmesi halinde tespitin yapıldığı yer defterdarlığına bildirim yapılır. İstisnadan faydalanan engelli kişi araçta olsa dahi aracın engelli olmayan kişiler tarafından kullanılabileceğinin yetkili kurum ve kuruluşlar tarafından belgelendirilmemesi halinde üçüncü kişilerin söz konusu aracı kullanmaları yasaktır.”

“Söz konusu şerhi haiz araçların bizzat kullanılmaması veya araçta istisnadan yararlanan engelli olmaksızın kullanıldığının tespit edilmesi” mezkur anlatım veya bağlacı ile bağlanmıştır bu durumda her iki durumda da bildirim yapılacağı sonucuna varılmaktadır. Daha öz bir ifadeyle izah etmek gerekirse; engelli araçta bulunsun ya da bulunmasın araç engelli tarafından kullanılmıyor ise bu durumda tespit yapılarak vergi dairesine bildirim yapmak zorunluluğu getirilmiştir. İş bu durumda “araçta istisnadan yararlanan engelli olmaksızın kullanıldığının tespit edilmesi” durumunda da “aracın engelli olmayan kişiler tarafından kullanılabileceğinin yetkili kurum ve kuruluşlar tarafından belgelendirilmemesi halinde üçüncü kişilerin söz konusu aracı kullanmaları yasaktır.” İbaresi gereğince belge olup olmadığı hususu incelenecektir. Bu kapsamda; her ne kadar açıkça düzenleme getirilmemişse de belge olması halinde aracı engelli kendisi kullanmasa dahi araçta olması nedeniyle tahsis amacı var sayılması muhtemeldir.

Ancak bahse konu belgelendirme de tartışmalı başkaca hususlara sebebiyet vermektedir. Mezkur aracın tertibatlı halinin aracı edinen engellinin engel durumuna göre özelleştirilmiş olması nedeniyle bahse konu düzenleme hem hukuki hem fiili açıdan makul ise de bir engelli bireyin engel durumuna göre tertibat ile özelleştirilmiş bu aracın başkaca kişilerce kullanılıp kullanılamayacağını belirleyecek ve belgeleyecek kurumun hangi kurum olduğu muamma durumdadır. Zira iş bu durum ciddi teknik bilgi gerektirip ne vergi dairesi ne de emniyet güçleri tarafından yerine getirilebilir değildir. Bu durumda araçların satışını yapan bayiler de bu konuda yetkili kabul edilemez zira satış yapabilmek amacıyla ve piyasadaki rekabet koşulları gereğince sağlıksız sonuçlar elde edilecektir. Bu hususlarda da detaylı düzenleme yapılması gereklilik arz etmektedir.

İş bu noktada tertibat uygulanan araçların kullanımını yalnızca engellinin kendisi ile sınırlayan ve kullanım konusunda bir başka kişinin kullanımı ancak nereden ve ne surette edinileceği meçhul bir belgeye bağlayan yönetmelik kabul edilebilir değildir. Ayrıca tertibat uygulanmaksızın yalnızca otomatik vitesli olan araçların durumu da meçhul bırakılmıştır.

2.     Özel Tertibatı Olmayan Ve Engellilik Derecesi %90 Ve Üzeri Olan Engellilerin Araç Alımın Bakımından

%90 üzerinde engeli bulunan bireyin araç kullanması mümkün olmadığından ilgili yönetmelik gereğince kullanım kısıtlaması bulunmamaktaydı. 2023 yılı Ocak ayı itibariyle yayınlanan genelge ile iş bu düzenleme daraltılmış birinci dereceye düşürülmüş durumdaydı ayrıca ikamet vs ek şartlar getirilmiştir. Yukarıda izah edildiği üzere mezkur düzenleme hukuki vasfa sahip değildir. İdarenin iş ve işleyişine ilişkindir. Resmi Gazetede ilan edilmiş de değildir. Yaşanan kargaşanın ortadan kalkması ve fiiliyatta uygulanmaya çalışılan işlemlere hukuki temel de sağlanmıştır.  Neticeten ilgili yönetmeliğe ek bir bent getirilmiştir.

““Araç sahibi engelli kişinin eşi, aynı il sınırlarında ikamet eden birinci derece kan ve kayın hısımları, kardeşleri, vasisi veya noterce düzenlenmiş iş akdine bağlı olarak istihdam edilen bir sürücü arasından tescil kayıtlarına işlenen en fazla iki kişi tarafından kullanılabilir.” şeklinde şerh işlenir.” Neticeten ötv muafiyetli aracı kim kullanabilir sorusuna %90 ve üzeri raporla edinilmesi halinde anne, baba, eş, çocuk, gelin, damat, kardeş, vasi ve iş akdine bağlı çalışan sürücü haricinde araç başkaca kimse tarafından kullanılamayacaktır cevabı verilecektir.

Değerlendirme

Son olarak; mezkur yönetmelikteki değişiklikler ve ek bentler 01.01.2025 tarihinde yürürlüğe girecektir. Ancak zaten 2023 yılı Ocak ayından bu yana vergi dairelerince Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından hazırlanan genelge uyarınca hukuksuz şekilde uygulanmaya çalışılan fiili düzende kapsamlı bir değişiklik bulunmadığını izah etmekte fayda görüyoruz. Hukuki karşılığı olmaması nedeniyle fiili olarak uygulanmaya çalışılan bu sistem karşısında kullanım koşullarına uymayan kişilere uygulanan yaptırımlar yargı mercilerince sonuçsuz kalmaktaydı. İş bu yargılama süreçlerinde ÖTV tarhiyatına ve ceza vs huşulara ilişkin iptaller söz konusu olmaktaydı. Bu nedenle iş bu düzenleme ile fiili durum hukuki hale getirilerek Hazine ve Maliye Bakanlığı ve GİB aleyhine sonuçlanan davaların seyri değiştirilmek istenmiştir. (Örnek Yargı Kararı İçin Tıklayınız.)

Sosyal devlet ilkesi gereğince engelli bireylere sosyal hayattan kopmamaları ve ulaşım açısından kolaylık sağlanılması amacıyla çıkılan bu yolda; vergiler ülkesi olmamız ve sosyal devlet ilkesi ile getirilen her kolaylığın vatandaşlarca yan yollara sapmak suretiyle kötüye kullanılması nedeniyle bugün itibariyle gelinen nokta kabul edilebilir değildir. İş bu iki unsur neticesinde ise oluşan durum amiyane tabirle kurunun yanında yaşında yanmasından ibarettir.

Ayrıca 01.01.2025 tarihinden önce araç alımı yapan kişiler açısından mezkur düzenleme bağlayıcı olmayacaktır. İş bu nedenle aracını bu tarihten önce iktisap eden ve kullanım veya vs mevzular ile ilgili ÖTV ödemek zorunda bırakılan kişilerin vergi dairesince taraflarına tebligat yapılması halinde ivedilikle yasal yollara başvurması tavsiye olunur. Mezkur süreçler hukuki açıdan oldukça karmaşık olup bu hususta uzmanlığı olan bir avukat ile birlikte hareket etmenizi tavsiye ederiz. Mezkur düzenlemelerin yürürlüğe girmesinden sonrada Anayasa 2. ,60. ,73. Maddeleri ihlal ettiği açık olduğundan ilerleyen süreçlerde Anayasa Mahkemesine intikal edeceği kanaatindeyiz.

Yazılarımız kamuoyunu ve engelli bireyleri bilgilendirmek ve destek olmak için hazırlanmaktadır. Ancak daha detay ve özelleştirilmiş bilgilendirme için online veya yüz yüze danışmanlık hizmeti alabilirsiniz. 05545244927 numaralı telefondan bizlere ulaşabilir, whatsapp üzerinden randevu oluşturabilirsiniz.

*Danışmanlık hizmetimiz Avukatlık Kanunu ve Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi uyarınca ücretlendirilmektedir.

Kurucu Avukat

Elif Nur İSBİR